Оюу Толгой ХХК-ийн Орон Нутгийн Харилцаа Тогтвортой Хөгжлийн хэлтсийн
Aхлах менежер Г.Сугартай ярилцлаа.
Оюу Толгой бол Монголын хамгийн том уул уурхайн төсөл. Энэ утгаараа орон нутгийн хөгжлийг дэмжсэн олон үйл ажиллагаа явуулдаг байх?
Оюу Толгой компани Өмнөговь аймагт усан хангамжийг сайжруулах, сумдын цахилгаан хангамжийг нэмэгдүүлэх, орон нутгийн ханган нийлүүлэгчдийг бэлтгэх, жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих, ажлын байрыг нэмэгдүүлэх, хөдөлмөр эрхлэлтийн чадавхийг дээшлүүлэх, соёлын өвийг хамгаалах, иргэдийн эрүүл мэндийг сайжруулах зэрэг олон үйл ажиллагааг явуулж байна.
Эдгээрээс хөдөө орон нутгийн эдийн засгийн урт хугацааны тогтвортой хөгжилд хувь нэмэр оруулж буй гол үйл ажиллагаа нь Оюу Толгой компанийн сургалтын хөтөлбөр буюу оюуны хөрөнгө оруулалт юм. Орон нутгийн иргэдийг чадваржуулах, тэдний хөдөлмөрийн зах зээл дээрх өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэх тал дээр Оюу Толгой компани анхаарч ажилладаг. Тухайлбал, Монгол улсын түүхэнд хамгийн томоохонд тооцогдох 110 тэрбум төгрөгийн өртөг бүхий сургалтын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. Уг хөтөлбөрийн хүрээнд бид улсын хэмжээнд 3300 мэргэжилтэй боловсон хүчин бэлтгэж, шинээр 2 Мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвийг барих, одоогийн байгаа 4 төвийг шинэчлэх ажлыг хийхийн зэрэгцээ техник, мэргэжлийн 1200 багш бэлтгэх, 200 гаруй оюутан залууст гадаад, дотоодод дээд боловсролын тэтгэлэг олгох зэрэг ажлуудыг хэрэгжүүлж байна.
Оюу Толгой компани Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын төвд жилдээ 150 мэргэжилтэн бэлтгэх хүчин чадалтай техник мэргэжлийн сургуулийг барьж энэ оны хоёрдугаар улиралд ашиглалтад оруулах юм. Мөн Өмнөговь аймгийн 33 оюутанд дээд боловсролын тэтгэлэг олгосноос гадна Ханбогд сумын малчин өрхийн 25 хүүхдийн дээд боловсролын төлбөрийг Оюу Толгой компани хариуцаж байна.
Уул уурхайн компанийн бараа бүтээгдэхүүний эрэлтийг дагаад орон нутгийн бизнес, зах зээл өргөжин тэлдэг. Орон нутгийн бизнесийг Оюу Толгой хэрхэн дэмжиж байна вэ?
Ер нь хөдөөгийн бизнес эрхлэгчид уул уурхайн зах зээлд бараа бүтээгдэхүүн нийлүүлж, бизнесээ хөгжүүлэхийн хажуугаар болж өгвөл уул уурхайгаас үл хамаарсан зах зээлийг бэхжүүлэх нь зүйтэй. Тиймээс Оюу Толгой компани уурхайн ханган нийлүүлэгчдийг бэлтгэхийн зэрэгцээ орон нутгийн бусад жижиг, дунд үйлдвэрлэгчдийг дэмжиж ажилладаг. Зөвхөн 2011 онд гэхэд л Оюу Толгой төсөлд тус аймгийн 200 гаруй ханган нийлүүлэгч 3 тэрбум орчим төгрөгийн бараа үйлчилгээ нийлүүлж, ажиллах хүч, орон нутгийн зах зээлээ хөгжүүлэн ажиллаж байна. Мөн Оюу Толгой компанийн орон нутгийн жижиг дунд бизнесийг хөгжүүлэх ажлын хүрээнд ХААН, Хас банкинд байршуулсан бизнесийн зээлийн сангаас мал аж ахуй, боловсруулах үйлдвэрлэлийн салбарын 50 гаруй бизнес эрхлэгч нийтдээ 380 сая төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээл авч бизнесээ өргөжүүлэхээс гадна бизнес, технологи, менежментийн сэдвээр сургалт, зөвлөгөө авч байна.
Орон нутгийн соёлын өвийг хамгаалах, нийгмийн хөгжлийг дэмжих, дэд бүтцийн асуудлыг шийдэх чиглэлээр ямар үйл ажиллагаа явуулж байна вэ?
Оюу Толгой компани орон нутгийн соёлын өвийг хадгалж, хамгаалах, цаашид хөгжүүлэх асуудалд чухал ач холбогдол өгч байгаа. Энэ чиглэлээр төслийн талбайд археологи, палеонтологи, угсаатны зүйн судалгаа хийх, соёлын өвийн олдцыг хамгаалах ажлыг ШУА-ийн дэргэдэх Археологийн хүрээлэн, Палеонтологийн төв, Түүхийн хүрээлэнтэй хамтран хийж байна. Оюу Толгой компани 2011 онд Өмнөговь аймгийн соёлын өвийн иж бүрэн бүртгэлийг хийж, хамгаалан хөгжүүлэх цогц хөтөлбөрийг Монголын болон дэлхийн тэргүүний эрдэмтэн судлаачидтай хамтран боловсруулсан. Энэ ажил нь Монголын бусад уул уурхайн компаниудад соёлын өвийн талаар төрийн байгууллагуудтай ажиллах жишгийг тогтоосон бөгөөд судалгааны үр дүнд гарсан зөвлөмжийг Өмнөговь аймгийн удирдлагатай хамтран хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна.
2011 онд Даланзадгад сумын нутагт нийтдээ 185 сая төгрөгийн төсвөөр усны нөөцийн хайгуулын судалгааг хийж, сумын хүн амыг ундны усаар тогтвортой хангах гүний усны томоохон нөөцийг тогтоож, аймаг, орон нутагт дэлгэрэнгүй тайланг шилжүүлэн өгсөн. Мөн 2010-2011 онд Ханбогд сумын төвийн орчимд ундны усны хайгуулын болон өрөмдлөгийн ажлыг хийж, сумын төвийн иргэдийг ундны усаар хангах эх үүсвэрийг урьдчилсан байдлаар тодорхойлсон. Ханбогд, Баян-Овоо, Манлай сум эрчим хүчний төвлөрсөн шугамтай холбогдоогүй, одоогийн байдлаар дизель станцаар хязгаарлагдмал хэмжээгээр ард иргэдээ цахилгаанаар хангаж байна. Оюу Толгой компани эдгээр суманд 2009 оноос одоог хүртэл хандивын дизель станц ажиллуулж, дизель түлш нийлүүлж байна.
Энэ оны эхээр бид Монголын үндэсний хоёр аж ахуйн нэгжтэй гэрээ хийж 6 тэрбум төгрөгийн төсөв бүхий Оюу Толгой төслийн талбайгаас Ханбогд сум хүртэл 35кВ –ын цахилгаан дамжуулах агаарын шугамын барилга угсралтын ажлыг эхлүүлээд байна. Уг ажлыг Бодь Интернэшнл, Илч Хангай компаниуд гүйцэтгэж байгаа бөгөөд энэ оны есдүгээр сард дуусгах төлөвлөгөөтэй ажиллаж байна. Ийнхүү бид Монгол улсын Засгийн газрын зөвшөөрлөөр импортын эрчим хүчний эх үүсвэртэй болох хүртэл Ханбогд сумыг найдвартай эрчим хүчтэй холбох бэлтгэл ажлыг хангаж эхлээд байна.
Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын иргэд, үүн дотор малчдад уул уурхайн үйл ажиллагаа ямар нөлөөлөл үзүүлж байна вэ?
Оюу Толгой бол дэлхийн хэмжээний орд. Энэ ордыг барьж байгуулах барилгын болон ашиглалтын үед ямар нэгэн байдлаар тухайн орон нутагт эерэг болон сөрөг нөлөөллийг авчирдаг. Ер нь олон улсын стандартаар уул уурхайн компаниуд эдгээр нөлөөллүүдийг зохицуулах, сөргийг нь бууруулах, эергийг нь нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авч орон нутгийн иргэдийн ахуй амьжиргааг сайжруулах, цаашдаа урт хугацаандаа тогтвортой хөгжих боломжийг бий болгох ёстой. Энэ бол уул уурхайн компанийн нийгмийн өмнө хүлээсэн хариуцлагын нэг хэсэг. Нэгэнтээ Оюу Толгойн орд дэлхийн хэмжээнийх учраас бид Монгол оронд үйлчилж байгаа хуулийг биелүүлэхээс гадна олон улсын түвшинд мөрдөгдөж байгаа стандартуудыг хэрэгжүүлэх ёстой. Одоогоор Оюу Толгой барилгын шатандаа явж байгаа. Барилгын шатандаа ил, гүний уурхайгаа барихаас гадна уурхайнхаа үйл ажиллагааг ашиглалтын явцад нь дэмжих дэд бүтцүүдийг барьж байна. Тухайлбал, онгоцны буудал, Гүний Хоолойгоос ус татах шугам сүлжээ, Гашуун сухайт хүртэлх 105 км засмал зам, цахилгаан дамжуулах агаарын шугам гэх мэт. Эдгээр дэд бүтцүүдийг барихад Ханбогд сумын 10 мянган га газар хамарч байгаа. Энэ сумын 60 хувь нь малчин өрхүүд байдаг. Мал аж ахуй бол бэлчээр усан дээр тогтдог. Дэд бүтцийн байгууламж 10 мянган га газар эзлэхээр тэнд амьдарч байгаа малчин өрхийн амьжиргаа, эдийн засагт нь тодорхой хэмжээгээр нөлөөлсөн гэж үзэж байгаа.
Тэгвэл нөлөөллийг бууруулахын тулд ямар ажлууд хийгдэж байна вэ? Нөлөөлөлд өртсөн малчдад зориулсан.
Оюу Толгой компаниас нөлөөлийг бууруулах, орон нутгийн малчид иргэдийн ахуй амьжиргааг дэмжих, нөхөн олговрын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж эхэлсэн. Хөтөлбөрөө боловсруулахдаа орон нутгийн иргэдэд төслийн талаархи мэдээллээ өгсөн. Орон нутагт баригдаж байгаа дэд бүтцийн нөлөөлөл ямар байгаа, иргэд нөлөөллийг зохицуулах ямар саналтай байгаа, мөн амьжиргааг нь сайжруулахад хэрэгтэй зүйлсийг тогтоох зорилгоор хэд хэдэн үе, шатлалтай хэлэлцүүлгийг засаг захиргаа, айл, бүлэг, баг, сумынхны оролцоотойгоор явуулсан. Нутгийн иргэдийн саналыг аль болох сонсч, энэ хөтөлбөртөө тусгасан. Нөгөө талаас олон улсын шинжээчид бидэнд хяналт тавьж ажилласан. Энэ хөтөлбөрийг боловсруулах явцад олон улсын байгууллагуудаас хэд хэдэн удаа аудит хийж, санал шүүмжээ өгсөн байгаа. Тэгэхээр орон нутгийн ч, олон улсын шинжээчдийн ч санал орсон өргөн хэмжээтэй хөтөлбөр болсон гэж үзэж болно. Нийт 84 өрх нөхөн олговрын хөтөлбөрт хамрагдах эрхтэй. Нөхөн олговорт хамрагдах хүсэлтэй хүмүүс олон байсан. Бид хүн бүрт нөхөн олговор өгөөд байхгүй. Тодорхой нөлөөлөл, тодорхой шалгуурт тэнцсэн өрхүүдийг л хамруулж байгаа.
Нөлөөллийг ангилж хуваана гэсэн үг үү. Ямар байдлаар ангилдаг вэ? Нөлөөлөл гэхээр малчид бэлчээргүй, худаг усгүй болчихно гэсэн ойлголт байна л даа?
Тийм зүйл байхгүй. Нөлөөллийг 8-9 ангилалд хуваасан байгаа. Тухайлбал, Ханбумбат онгоцны буудлын 5 км-ийн радиуст өвөлжөө нь байдаг өрх хамгийн хүнд гэсэн нөлөөлөлд багтаж байгаа. Малын бэлчээр нь багассан, хурц гэрэл, дуу чимээ тэр өрхийн хүмүүст нөлөөлж байгаа гэж үзсэн. Ийм нөлөөлөлд багтаж байгаа айлуудад өрхийн нэг гишүүнийг ажлын байраар хангах, бизнесийг нь дэмжих, боловсролын тэтгэлэг өгөх, бэлчээрийн менежментийг нь сайжруулах, түр болон богино хугацааны мэргэжил олгох сургалтад хамруулах, худаг усыг нь сайжруулах гэсэн чиглэлээр дэмжлэг үзүүлж байгаа. Энэ бүхнийг авсанаараа тухайн иргэд урт хугацаандаа өрхийн амьжиргааны орлогын эх үүсвэр нэмэгдүүлсэн үр дүн гарах ёстой юм. Малчид нөхөн олговорт эхнээсээ хамрагдаад явж байгаа.
Уул уурхайн компани иргэдийг нүүлгэн шилжүүлэх шаардлага гардаг. Оюу Толгой компани үүнийг хэрхэн шийдсэн бэ?
Олон улсын түвшинд тодорхой стандарт ойлголтууд байдаг. Бид 2003 онд биет нүүлгэн шилжүүлэлт хийсэн. Тэр үед 11 айлыг хамруулсан. Харин одоо зөвхөн эдийн засгийн нүүлгэн шилжүүлэлтийг хийж байна. Ингэхдээ бид Оюу Толгой төслийг удирдагч Рио Тинто компанийн болон олон улсын стандартыг мөрдлөг болгодог. Малчин өрхийн хувьд энэ явц бол нэлээд онцлогтой. Нүүдлийн мал аж ахуй эрхэлж буй хүний хувьд эдийн засгийн алдагдлыг тооцох нь их онцлог, бэрхшээлтэй байдгийг ойлгож өөрийн онцлогт тохируулан хэрэгжүүлж байна.
Л.Батболд "Оюу Толгой компанийн нөхөн олговор олгох хөтөлбөр нь малчин өрхийн эдийн засгийг маш их дэмжиж байгаа"
Өмнөговь аймгийн Ханбогд сумын 84 малчин өрх Оюу Толгой компанийн нөхөн олговор олгох хөтөлбөрт хамрагдаж байгаа юм. Эдгээр малчдын нэг Л.Батболд
Оюу Толгой компанийн зүгээс малчин өрхийн нэг гишүүнийг ажлын байраар хангасан нь бидний амьдрал, амьжиргаанд томоохон тус дэм болж байгаа. Би одоо зам засвар үйлчилгээний ажилтнаар хагас цагаар ажиллаж байна. Ажил хийж байгаа учраас манайх сар бүр тогтмол орлоготой байхаас гадна манай 4 хүүхдийн дунд сургуулийн хичээлийн бэлтгэлд зориулан жил бүр 1 хүүхдэд 215 мянган төгрөгийн дэмжлэгийг Оюу Толгой компанийн зүгээс үзүүлж байгаа. Мөн өрхийн 1 оюутанд их сургуулийн сургалтын төлбөр олгодог. Манайх тэмээний нутаг болохоор манай гэр бүл тэмээн сүргээ өсгөн үржүүлэх, үүлдэр угсааг нь сайжруулах тал дээр анхаардаг. Оюу Толгой компанийн бизнесийг дэмжих хөтөлбөрт хамрагдаж 24 тэмээ худалдан авч байгаа. Энэ нөхөн олговор олгох хөтөлбөр манай өрхийн эдийн засгийг маш их дэмжиж байна” гэсэн юм.
Хариулт үлдээнэ үү